E N G L I S H

Trefflemin (Flemingston)

Eglwys Trefflemin © Cathryn Charnell White

Eglwys Trefflemin © Cathryn Charnell White



Bwthyn Iolo

Bwthyn Iolo

Dyma'r pentref a gysylltir fwyaf ag Iolo Morganwg. Ymgartrefodd yno a dyma lle y magodd ei deulu, y breuddwydiodd am orffennol Rhamantaidd a derwyddol Morgannwg, ac yr ysgrifennodd gyfran helaeth o'i lythyrau, ei gerddi, ei draethodau a'i ffugiadau llenyddol. Yn wir, cyfeiriwyd ambell lythyr at Iolo yn y 'Bardic Lodge, Flimston'. Safai ei gartref ar safle presennol Gregory Farm a goroesodd darlun bras o fwthyn Iolo yn ei law ei hun.

Cerflun Iolo

Cerflun Iolo

Tybir mai gwaith Iolo hefyd yw'r cerflun bach ar dalcen tŷ a saif yn agos i'r fan lle yr oedd ei fwthyn. Erbyn 1815 cwynai Iolo fod y bwthyn mewn cyflwr gwael: '[it] is now in a ruinous state uninhabited and uninhabitable' (NLW 21410E).

Wedi dyddiau Iolo, lluniodd ei ferch Margaret (Peggy) gerdd Saesneg sentimental yn disgrifio bwthyn adfeiliedig ei thad. Yn ôl tystiolaeth Mary Williams (gwraig Taliesin Williams) tua 1846, claddwyd Iolo yn eglwys y plwyf (NLW 21277E, rhif 854).


Ceir cofeb i Iolo a'i fab Taliesin ar fur yr eglwys, a hefyd ffenestr o wydr lliw er cof am Edward Williams, mab Taliesin.

Cofeb Iolo a Thaliesin ar fur eglwys Trefflemin © Cathryn Charnell White

Cofeb Iolo a Thaliesin ar fur eglwys Trefflemin © Cathryn Charnell White

Ffenestr er cof am Edward, mab Taliesin, ar fur eglwys Trefflemin © Cathryn Charnell White

Ffenestr er cof am Edward, mab Taliesin, ar fur eglwys Trefflemin © Cathryn Charnell White




Cerdd gan Margaret (Peggy), merch Iolo, i Drefflemin a bwthyn adfeiliedig ei thad

Bwthyn Iolo

Bwthyn Iolo

How can I view my once lov'd home
And think in days gone by
Think on the happy hours I spent
Without a heavy sigh
Twas there I spent my infant days
And all my youthful years
But flimston now alas to me
A foreign land appears
Where is that charming hazel bower
Where oft I sat me down
'Tis all destroy'd the spot alas
To me is now unknown
There oft I sat with heartfelt joy
(30b)

To view the flowery mead
The sturdy oak the verdant fields
In spring's first bloom array'd
There oft I heard the feather'd train
In sweet harmonious song
Whilst hopping on from spray to spray
Their Maker's praise prolong
Whenc'ere I view the verdant fields
And gently purling stream
Not present but past pleasures now
Must be my joyless theme
I sought the winding path in vain
(31)

That led me to the bower
Where I a stranger quite to care
Spent many a happy hour
Within my Father,s garden now
I seek alas in vain
The flowering shrubs that fenc'd it round
Not one of them remain
Where's now my Father's humble cot
Where I so oft enjoy'd
Sweet converse with my parents dear
Tis now alas destroy'd
Dear flimston fare thee well adieu
(31b)

Since all I lov'd in thee
Are borne off on the stream of time
Thou hast no charm for me
One wish I feel and only one
One boon I humbly crave
That I may be when life's no more
Laid in my Father's grave.


NLW 21377B, tt. 30-1
Gweinyddu