Emynau a cherddi
Ni dderbyniodd radicaliaeth grefyddol a gwleidyddol Iolo Morganwg a'i gyfraniad i farddoniaeth Gymraeg yr un sylw â'i weledigaeth farddol a'i ffugiadau. Fe'u gollyngwyd dros gof gan genedl nad oedd arni eu hangen yn wleidyddol. Dim ond rhan fechan o etifeddiaeth Iolo fel bardd a ddaeth i sylw'r cyhoedd. Defnyddiwyd ei emynau gan enwad Protestannaidd yr Undodiaid yn siroedd Caerfyrddin a Cheredigion. Ymddangosodd detholiad o'i gerddi mewn cyfnodolion ac ar gerrig beddau.
Emynau
Pedwerydd pennill emyn rhif 21 o gyfrol gyntaf Salmau yr Eglwys yn yr Anialwch (1812) oedd sylfaen y cwestiwn olaf yng nghatecism yr Undodiaid ar gyfer disgyblion hŸn:26. G. Sut mae profiad crefyddol Iolo Morganwg yn cadarnhau addysg y gwersi hyn?
Dod i mi'r fendith, fy Nuw mawr,
Fod rhan o'r byd lle'r wyf yn awr,
Yn nes at ffyrdd dy 'wyllys di,
Yn well ryw faint o'm achos i:
Os hyn a gaf o'th nefol ddawn,
Caf y byd hwn yn hyfryd iawn:
Tra threiglwyf ei ddiffaethwch ef
Caf deimlo'm enaid yn y nef.
Cerddi
Y mae'r englyn 'Y Dyn Uniawn' yn datgan nad oes angen i'r sawl sy'n byw bywyd rhinweddol ofni dydd y farn a diwedd y byd. Fe'i ceir, ar ôl salm rhif 195, yng nghyfrol gyntaf Iolo o emynau, ac fe'i gwelir hefyd yn aml ar gerrig beddau Undodaidd:Un a fo'n iawn ei fywyd - a gedwir
Yn gadarn ei wynfyd,
Ni chil, ni fyn ochelyd
Na dydd barn na diwedd byd.
Yn gadarn ei wynfyd,
Ni chil, ni fyn ochelyd
Na dydd barn na diwedd byd.
)
Noddir y prosiect gan
